Dansen voor de slangengod (deel 1)

De wintipre

Tromgeroffel vult de ruimte onder het zinken dak. Dwingend rolt het geluid de koele avondlucht in, om zijn ritme tot ver in de omtrek voelbaar te maken. Het lawaai onder het dak zwelt aan. Het voelt als een aangename aanslag op de trommelvliezen. De vloer van losse aarde ligt er in afwachting van het voetengeweld maagdelijk bij. De geur van floridawater vermengt zich met dat van heliotroop - reukwaters om de winti's (de goden) gunstig te stemmen. Het fladdert door de ruimte en breekt je neus open.

Tijdens mijn vakantie in Suriname bezoek ik een wintipre, een Afro-Surinaams feest voor de goden. De houten banken onder de met zinkplaten bedekte tent zijn tot de laatste plek bezet. Ook de witte kunststof tuinstoelen, die in schril contrast staan met het natuurgebeuren, zijn niet voldoende om feestgangers en nieuwsgierigen een zitplaats te verschaffen. Hoe meer zielen, hoe meer vreugde. Daarom is iedereen welkom.

De familie viert het wintipre (wintifeest) feest als een teken dat het geslacht vrij is van de vloek van de kiri-vodu (gedode slangengod). De vodu winti, de slangengod, zou zich vanaf vandaag weer inzetten tot voordeel van de familieleden. Zij laten de wereld zien dat ze weer in harmonie zijn met hun winti's en voorouders. Een goed verloop van het feest  is een teken dat de wraakzuchtige vodu tot inkeer is gekomen.

Tweestemmig roept het gemengde koor de winti's op om samen met de familie het feest van hun bevrijding te vieren. Maar vooraleer het zover is, roept men de geesten van de voorouders aan om te komen dansen met de levenden.

Kiri vodu

"Een kiri-vodu is één van de ergste spirituele kwalen die een geslacht kan overkomen," vertelt de wintipriester ons tijdens het gesprek. "Hierbij heeft één van de voorouders zonder dat te weten een vodu winti gedood. Dat is meestal generaties terug gebeurd, waarbij de voorouder een tapijtslang heeft gedood. Dit deed zich meestal tijdens het werk op de plantages. Deze tapijtslang is de verpersoonlijking van de vodu winti. Niet alle tapijtslangen zijn natuurlijk vodu winti's, maar je zal pech hebben dat juist de slang die je doodt er ééntje is. Daarom doden Afro-Surinamers tegenwoordig geen tapijtslangen meer. De wraak van de vodu gaat immers door tot in het zevende geslacht na het doden van zo'n slang. Eer het zover is, is zo'n familie al totaal uitgeroeid. Ramp en tegenspoed treffen het nageslacht van de ongelukkige."

"Kiri-vodu komt bij verschillende Afro-Surinaamse families voor. Vroeger op de plantage gaf de meester opdracht een slang te doden als die op de plantage werd gezien. De slaaf kon niet anders dan de opdracht van zijn meester volgen. Zijn nakomelingen zitten nu met de problemen opgescheept."

"Voorafgaand aan het feest vinden verschillende rituelen plaats. In aanwezigheid van de familie wordt uitgezocht wie de voorvader is die verantwoordelijk was voor het doden van de slang. Die geest wordt opgeroepen en vraagt huilend om vergiffenis om het onheil dat hij over zijn nakomelingen heeft afgeroepen. Ook de nodige rituelen om de geest van de vermoorde vodu gunstig te stemmen, gaan vooraf aan het feest. Uiteindelijk wordt de gedode vodu begraven door symbolisch een uit klei gemaakte slang in een lijkkist ter aarde te bestellen."

De agidadrum

Nadat de geesten van de overleden voorouders de wintipre met hun bezoek hebben vereerd, begin de echte vodu- of agida pre.
Vooraf vraagt de wintipriester de aanwezigen de sigaretten te doven en gedurende de pre niet te roken. Ook alcoholische dranken zijn tijdens het feest uit den boze. Beide zijn zwaar taboe voor de vodu en kunnen de avond doen mislukken.

De ritmisch opzwepende klanken zetten weer aan. Het geluid van een houten bank waarop met drumstokken geslagen wordt stijgt boven de rest van het slagwerk uit. Buiten de tent is het pikdonker. Hier en daar licht een vuurvlieg op in de duisternis, waardoor het magische karakter van de avond nog groter wordt.

Midden in de tent bevindt zich een totem die door de voorouders van de wintipriester gebruikt werd om de steun van de winti's op te roepen, voor ze ten strijde trokken tegen de slaven meesters. Rondom deze grote ijzeren pot op drie poten waarin een oudegeweer, een bijl en wat onherkenbaar ijzeren tuig prijkt, wordt er gedanst.

Onder de driekwart maatslagen begeven dansgrage aanwezigen zich ritmisch naar het midden van de tent, waar ze in een cirkel rond de oorlogstotem van Akata kondre dansen. De agida-drum wordt te voorschijn gehaald. Deze heilige drum, die volgens de wintipriester cruciaal is voor de vodu-pre, wordt naar het midden van de tent gedragen. Hier wordt hij met bier en pimba (witte klei) ingesmeerd. De anderhalve meter lange trommel wordt daarna op de schouders van twee dragers gelegd. Met grote halen laat de trommelaar, die achter de dragers aanloopt, het gespannen leer tot leven komen. Zijn doffe indringende geroffel dringt diep door in de vezels onder de huid.

"Als ik wist dat het een kiri-vodu-pre was, was ik niet gekomen," fluistert een vrouw naast me op de houten bank. " Wij hebben dit ook in de familie en moeten daar ook mee in het reine komen."
"Als het je maar niet moeilijkt," fluistert haar buurvrouw. "Meisje moet je kijken?. Kippenvel." Ze laat haar arm zien. "Hou je zelf hoor. Ga hier geen winti voor me krijgen hoor." ( als je maar niet in trance raakt) Ze schateren het uit van het lachen.

De dragers lopen in stramme passen tussen de dansende mensen door. De trommel rust zwaar op hun schouders. De trommelaar volgt al  trommelend hun pas. Het drietal met de Agida-drum zwenkt van links naar rechts, van achteren naar voren en weer terug. Op een gegeven moment lopen ze de duisternis buiten de tent in waar een fikse regenbui aan de gang is. Gebiologeerd volgen de aanwezigen het spel.
"Kijk hoe die agida-drum ze brengt," roept de vrouw naast me verrukt. "Het is wat om te zien, hoor. Ze lopen niet vanzelf, hoor. Die trommel  brengt ze waar hij wilt," fluistert ze met ontzag in haar stem tegen de vrouw naast haar.

Wordt vervolgd