Deze website wordt niet langer ondersteund in Internet Explorer. Update hier je browser voor een betere ervaring.
Het
zat eraan te komen en het moment had niet symbolischer kunnen zijn: op de
eerste dag van de lente en van het nieuwe Perzische jaar wenste de Amerikaanse
president Barack Obama het Iraanse volk en zijn leiders in een videoboodschap
een gelukkig Noruz. Hij drukte de hoop uit om de gebroken banden tussen Iran en
de Verenigde Staten te herstellen en bood de Islamitische Republiek een nieuw
begin aan.
Toen
ik vrijdagmorgen op internet Obama's toespraak beluisterde, hield ik mijn adem
in. Na acht jaar harde taal van George W. Bush aan het adres van Iran kwamen de
verzoenende woorden van Obama als een pleister op een wonde waarin diens
voorganger maar al te vaak een flinke portie zout had gestrooid. Meteen aan het
begin van zijn boodschap maakte Obama duidelijk dat hij een andere weg wil
inslaan. 'Noruz is maar één deel van jullie grote en gevierde cultuur,' zei
hij. 'Vele eeuwen lang heeft jullie kunst, jullie muziek, literatuur en
innovatie van de wereld een betere en mooiere plek gemaakt.' De Perzen zijn een
trots en zelfbewust volk, en er is niets waarmee je hen gelukkiger kan maken
dan met het prijzen van hun roemrijke cultuur en literatuur. Ik proefde hoop in
Obama's woorden, en de hyacint die ik voor het begin van het Perzische jaar had
gekocht, ging plots nog lekkerder ruiken.
Jazeker,
Obama heeft het in zijn toespraak ook over Irans onrustwekkende nucleaire
programma gehad. Hij wees de leiders van het land er eveneens op dat ze weliswaar
recht hebben op een plaats op het internationale toneel, maar dat die niet kan
worden bereikt door terrorisme of met wapens. Toch
doen die vermanende woorden niets af aan de vredevolle en verzoenende boodschap
die Obama de wereld heeft ingestuurd. Dat een Amerikaanse president na dertig
jaar gespannen relaties de grote Perzische cultuur looft en zélfs Saadi
citeert, de dichterlijke trots en vader des vaderlands van Iran: het is een
gedurfde stap vooruit en een eerste begin in de richting van 'change' in de
verhouding tussen 'aartsvijanden' Iran en de Verenigde Staten.
Irans opperste leider Ali Khamenei verviel in zijn reactie meteen in anti-Amerikaanse
retoriek, en dat hoeft niet te verbazen: vijandigheid tegenover Amerika is een
motor die het conservatieve regime mee draaiende houdt. Toch moeten we de woorden
van Khamenei niet alleen maar als simplistisch anti-Amerikanisme afdoen. De
Verenigde Staten hebben in het verleden immers grote misdaden gegaan tegenover
Iran. Met operatie-Ajax en de coup tegen Mohammed Mossadegh in 1953 hebben ze
de prille democratie in het land in de kiem gesmoord. Dat heeft tot op vandaag
diepe wonden achtergelaten in de harten van het Iraanse volk, net als de
kwarteeuw tirannie van de sjah die mede mogelijk werd gemaakt door Amerikaanse
steun. Khamenei is niet de enige die in die context meer dan woorden verwacht
van de VS.
Het blijft natuurlijk zeer de
vraag of zelfs concrete Amerikaanse daden het conservatieve Iraanse regime zal
inspireren tot een meer gematigde koers. Dat moet ons echter niet wanhopig
stemmen: het Iraanse volk zélf heeft de boodschap van Obama enthousiast
ontvangen, en het zijn zij die vandaag het regime van binnenuit langzaam maar
zeker veranderen. Zo'n zeventig procent van de Iraniërs is jonger dan
vijfentwintig jaar. Zij houden van Amerika en snakken naar openheid. De
jongeren van vandaag zijn het gezicht van het Iran van de toekomst, en de
ayatollahs zullen hun gevecht tegen de steeds uitdagender make-up van de jonge Iraanse
vrouwen nooit winnen. Iran is een land in de kering, en dat proces
kunnen zelfs alle geestelijken van Qom samen niet tegenhouden.
There was a Door to which I found no Key/There
was a Veil past which I could not see/Some little Talk awhile of me and you/There
seemed - and then no more of you and me, schreef Omar Khayyam eeuwen geleden in zijn Rubaiyat. Het is een stukje
Perzische poëzie dat al dertig jaar op Iran en de VS van toepassing is. Ooit
waren ze vrienden, om daarna bittere vijanden te worden. Met zijn
nieuwjaarsboodschap heeft Barack Obama een eerste belangrijke stap gezet om achter
de sluier van Iran te kijken en een signaal te geven dat praten met de
Islamitische Republiek belangrijk is en kan leiden tot change we can believe in.